Twee gezichten van... Nr. 57: Boerderij Groeneveld
In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks
twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is
verzorgd door Jacques Moerman van de Historische Vereniging
Oud-Schipluiden. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2007.
Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze
maand deel 57.
Langs molen Groeneveld loopt een pad naar boerderij
Groeneveld. De huidige moderne woning staat op een historische
plaats. Tot de brand van april 1979 bevond zich hier een
monumentale boerderij, zie de oude foto uit de jaren zestig van
de vorige eeuw. In de Middeleeuwen stond hier het kasteel van
het adellijke geslacht Groeneveld. De naam Groeneveld verwijst
naar de oorspronkelijke situatie van dit gebied, een stuk
wildernis dat de afsluiting vormde van de grafelijke ontginning
vanuit Delft. De heerlijkheid Groeneveld nabij 't Woudt wordt
reeds in 1203 genoemd. In dat jaar werd Philips van
Wassenaar, naast zijn andere titels, tevens heer van Groeneveld.
In 1228 kreeg Arent van Wassenaar de hofstede Groeneveld
met 25 morgen land (een morgen is ongeveer 5/6 ha) ten zuiden
van de Zweth in leen. Tussen 1250 en 1260 liet hij
de ridderhofstad Groeneveld bouwen. De ontsluiting vond plaats
via een weg naar de Zweth en een speciaal gegraven water, een
z.g. kulk, naar de Monsterwatering. Arent voerde als eerste de
titel heer van Groeneveld. Ook zijn nazaten noemden zich heer of
vrouwe van Groeneveld. Van het adellijke huis Groeneveld is
weinig bekend. Er bestaan geen betrouwbare afbeeldingen van het
kasteel. In 1393 werd Groeneveld tijdens de Hoekse en
Kabeljauwse twisten verwoest. De definitieve afbraak volgde in 1420. |
| Er zijn aanwijzingen waar het kasteel precies
heeft gestaan. Nabij de kulk is in 1929 zwaar muurwerk
van een mogelijke voorburcht aangetroffen. Hier is toen ook een
relatief hoge terp afgegraven. Oude kaarten uit de zeventiende
tot en met de negentiende eeuw tonen voor de boerderij een
rechthoekige gracht, waarbinnen een boomgaard heeft gelegen. In
de twintigste eeuw werd een deel van deze gracht nog aangeduid
met de naam zwanenvijver, een verwijzing naar het feit dat de
heren van Groeneveld in de Middeleeuwen het recht bezaten om
zwanen te houden.
In 1980 werd bij de aanleg van een nieuwe weg naar de
boerderij de kasteelgracht doorsneden. Het aardewerk dat hier
werd gevonden dateerde uit de dertiende en veertiende eeuw. Kort
daarna werden de slenken (laagtes), die de loop van de
kasteelgracht nog aangaven, gedempt en gelijkgemaakt met de
naaste omgeving.
De boerderij bestond oorspronkelijk uit een langwerpig gebouw
met het woongedeelte op het zuiden, maar is in de loop van de
zeventiende eeuw uitgegroeid tot een U-vorm door de aanbouw van
een lange onderkelderde zijkamer rechts van het woongedeelte en
een dwarse driebeukige stal rechts aan het bedrijfsgedeelte. In
het oudste deel van de woning werden voor de brand nog balken
aangetroffen, die teruggingen naar de eerste helft van de
zestiende eeuw. De grote uitbouw kan samenhangen met het feit,
dat de boerderij in de zeventiende eeuw ook de functie van
heerschapskamer had, waar de eigenaar uit de stad in de zomer
enige tijd kwam recreëren. De familie Van Oldenbarnevelt is
bezitter van de woning geweest. In de achttiende eeuw was de
boerderij achtereenvolgens eigendom van Mr. François Doublet en
de Rotterdamse koopman Gerrit van der Pot. Pas vrij laat is de
boerderij in handen gekomen van de pachtende familie Ammerlaan,
waarvan een telg hier nog altijd het boerenbedrijf voert. |
| Links van de oude boerderij, maar ook op de
nieuwe foto (zie de ruïne), staat nog het voormalige rechthuis
van Groeneveld. Tot de Franse tijd was Groeneveld een
zelfstandige ambachtsheerlijkheid en tot 1855 een aparte
gemeente. In het rechthuis vergaderden het ambachts- en het
polderbestuur. Hopelijk blijft dit historische pandje bewaard.
In het Streekmuseum van het Westland wordt een oude balk met
tekst bewaard, die oorspronkelijk boven de toegangsdeur van het
rechthuis heeft gezeten. In 1976 kwam Groeneveld
plotseling landelijk in het nieuws, omdat de 'ambachtsrechten',
waaronder de visrechten in de Monsterwatering, te koop kwamen.
Het ging om een z.g. 'blote' titel, die geen werkelijke
rechtskracht meer bezit. Het is onbekend wie de koper van deze
titel was. Een toevallige passant zal niet vermoeden dat aan de
huidige boerderijplaats Groeneveld zo'n rijke geschiedenis
verbonden is. |
| Meer informatie over de naamgeving van polders
en wegen is te vinden in het ‘Straatnamenboek
van de gemeente Schipluiden’ (de dorpen Schipluiden en
Den Hoorn en de buitengebieden)) Tekst: Jacques Moerman. Oude
foto ca. 1960:
Historische Vereniging Oud-Schipluiden.
Foto huidige situatie 2007: Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie:
1 november 2007.
Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op
internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. |
|
