Twee gezichten van... Nr. 28: Gemeentehuis van Maasland

Onder het bestuur van J.R. Thorbecke (1798-1872) kwam in 1851 de Gemeentewet tot stand.
De gemeentewet was gebaseerd op de Grondwet, die drie jaar eerder van kracht werd. Daarin lag het beginsel van de gemeentelijke autonomie (het zelf besturen).

In 1825 kreeg Maasland de eerste burgemeester: De titel van de toenmalige schout Petrus Coenraad de Coningh werd in dat jaar veranderd in burgemeester.
De gemeenteraadsvergaderingen vonden van oudsher plaats in de dorpsherberg De Pynas. Burgemeester Adrianus van Heel, die in 1865 een groot pand op de Kerkweg (nummer 15) bewoonde, hield de gemeenteraadsvergaderingen en de secretarie echter liever aan huis. Voor dit doel richtte men dan ook een kamer in. Op voorstel van de burgemeester werden zelfs meubelen gekocht! De kantooruren werden gehouden van 10.00 tot 13.00 uur.
Deze situatie bleek echter niet ideaal te zijn: het huis lag buiten de bebouwde kom en de beschikbare ruimte was te klein.

In 1873 besloot Maasland tot de bouw van een gemeentehuis op de 's-Herenstraat.
Er werd een geldlening aangegaan van f 25.000,-- voor de aankoop van grond en de bouw van het raadhuis.
'Er bood zich de gelegenheid aan tot aankoop van een groot, doch in verval zijnde gebouw, staande op een voordeelig standpunt in het aanzienlijkste gedeelte van de gemeentekom'.
Dit gebouw werd afgebroken en door ruiling van enige percelen grond kon de benodigde oppervlakte voor het nieuwe gemeentehuis worden verkregen. Op 20 juli 1874 kon het Maaslandse raadhuis officieel geopend worden.

Veel mensen en kinderen staan voor het oude gemeentehuis (1910). Als de fotograaf in het dorp kwam, kon hij rekenen op veel bekijks. We zien jongens op klompen en met petten op het hoofd. Een jongen staat er prachtig bij in zijn matrozenpak. De meisjes dragen allemaal schorten over hun jurken. Links staat de veldwachter, de bewoner van de benedenverdieping, waarschijnlijk is het zijn dochter die in de deuropening staat. Ook enkele knechten en vrouwen zijn komen kijken naar wat de fotograaf aan het doen is.

De gemeenteontvanger de heer Beelaerts schrijft: ' ...Omlaag is de woning van den bewaarder (de veldwachter). Met een aan weerszijden aangebrachte trap komt men door een dubbele deur in de vestibule. Rechts bevindt zich de kamer van de burgemeester en voor het dagelijksch bestuur; deze heeft het uitzicht op een der aanzienlijksten gedeelten van de met huizen bezette dorpsstraat. Daarachter volgt een goed ingerichte secretarie en vervolgens een kamertje tot berging van boeken, papieren en andere documenten van de gemeente.
Links van de vestibule heeft men een vertrek dat ten dienste van den gemeenteontvanger strekt. Dan volgt een lokaal, waar tusschen muren en ijzeren deuren de gemeente haar financien bewaart, dat ook voor den telefoondienst is ingericht en werkkamer van den secretaris is. De vestibule in rechte richting doorgaande, komt men in de ruime raadkamer, die een uitgestrekt landelijk uitzicht heeft op den Dijkpolder (!). Op het raadhuis staat een torentje, waarin een klok hangt'.
In de oorlogsjaren verdween de veldwachterswoning uit het gemeentehuis en werd de verdieping ingericht als secretarie en ontvangkantoor. 

Al in 1936 overwoog men het gemeentehuis uit te breiden, maar de uitvoering van deze plannen werd door de oorlog vertraagd. Pas in 1953 vond de verbouwing plaats en onderging de voorgevel een behoorlijke verandering. Ofschoon alle oude bouwkundige details zijn verdwenen, kreeg het raadhuis bij de verbouwing toch niet echt een modern uiterlijk. Daarom past het gebouw in de omgeving. De meeste huizen in de dorpskern dateren immers uit de negentiende en eerste helft van de vorige eeuw.
Het gehele voorgedeelte van het raadhuis werd grondig gerestaureerd en gewijzigd. Het opvallende torentje verdween. De trap die toegang geeft tot de mooie raadszaal bleef behouden.
Door uitbreiding van de gemeentelijke taken en de daarmee samenhangende groei van het ambtenarenapparaat werd het noodzakelijk het gemeentehuis te vergroten.

In 1978 werd het buurhuis van de familie Barendregt gekocht en bij het gemeentehuis getrokken. Nog was de ruimte die men nodig had niet voldoende en besloten werd de open ruimte tussen het gemeentehuis en het kantoor van gemeentewerken vol te bouwen.
Aan de achterkant van het raadhuis werd een geheel nieuw gebouw opgetrokken en geïntegreerd met het oude deel. Er kwam een nieuwe ingang, achter het oude gebouw. In 1987 was de feestelijke opening. De oude hoofdingang met de monumentale trappen aan de 's- Herenstraat werd (en wordt) alleen nog gebruikt bij speciale gebeurtenissen en feesten, bijvoorbeeld bij huwelijksvoltrekkingen en de intocht van Sinterklaas.

Op 17 juni 2003 stemde de Eerste Kamer der Staten Generaal definitief in met de fusie van de gemeenten Maasland en Schipluiden. Op 1 januari 2004 ontstond de nieuwe gemeente Midden-Delfland. De vestiging van het gemeentebestuur kwam in Schipluiden. De omvang van het gemeentehuis in Maasland werd verkleind; er is nu een servicepunt voor de bewoners .

Tekst: Trudy Werner-Berkhout van de Historische Vereniging Maasland. Oude foto: 1910 Museum De Schilpen. Foto huidige situatie 2005: Henk Groenendaal. Historische Vereniging Maasland. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie: 24 februari 2005.

Bronnen en Literatuur:

• GA Maasland. Inv. 439, 994
• Maasland 1900-2000. Beeldverhaal van honderd jaar dorpsleven. Maasland, Stichting De Schilpen, 2001
• Maasland in oude ansichten, deel 1 en 2. 1971 en 1995
• J.P. ter Brugge, Adrianus en Johannes van Heel, burgemeesters van Maasland. In: Jaarboek Historische Vereniging 1999.
• T. van der Kooij, Maasland anno 1840. Ons goede, oude dorp. Maasland, Historische Vereniging Maasland, 1990
• B.J. Post, Geschiedenis van Maasland, van de vroegste tijden tot heden. Maasland, 1909 (1985)

Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/.