Twee gezichten van... Nr. 87: Boerderij Arckestein in
Negenhuizen
In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks
twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is
verzorgd door Jacques Moerman van de Historische Vereniging
Oud-Schipluiden. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2010.
Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze
maand deel 87.
In Zouteveen, aan weerszijden van de Zouteveenseweg, ligt de
buurtschap Negenhuizen, een cluster van voorheen negen
boerderijen. Op oude kaarten, zoals van Kruikius uit 1712, zijn
ze één voor één aan te wijzen. De ligging van deze
boerderijen heeft alles te maken met een kleiafzetting uit de
periode 1600-1000 vóór Christus. De woningen staan op stevige
grond, die vanaf de Late Middeleeuwen als hoogte in het
omringende veenlandschap zichtbaar werd. Tot halverwege de
zeventiende eeuw duidde men deze woonplaats ook wel aan met de
naam Noortbuurt en de weg er door met Noortbuurtseweg. Het
zuidelijke deel van Zouteveen is ontgonnen vanuit Vlaardingen.
Vanaf die plaats gezien ligt Negenhuizen (de Noordbuurt) in het
noorden, ter onderscheiding van de Zuidbuurt en Zuidbuurtseweg
in het zuiden, het gebied tussen de A20 en de Maasdijk. De
eerste vermelding van de naam Negenhuizen is gevonden in het
oudste rechtboek van Zouteveen, dat in het Gemeentearchief van
Vlaardingen wordt bewaard. In een rechtszaak van 22 december
1572 blijkt Dirrick Heyndricxsz. 'aan negen huysen' te wonen. |
| Eén van de negen oude boerderijplaatsen van
Negenhuizen is de woning 'Arckestein', waarop de familie
Arkestein als laatste het boerenbedrijf uitoefende. Sinds het
derde kwart van de twintigste eeuw heeft de boerderij
uitsluitend een woonfunctie. Het karakteristieke agrarische
ensemble is hier gelukkig bewaard gebleven. Tezamen met enkele
vroegere bedrijfsgebouwen ligt de boerderij geheel vrij op één
van de kavels aan de oostzijde van de Zouteveenseweg, waarvan
het door een smalle sloot is gescheiden. Het met klinkers
bestrate oprijpad is toegankelijk via een vlakke betonnen brug,
waarvan de hekpijlers versierd zijn met een schapenkop. Rechts
bevindt zich de boerderij, die vooral vanaf de zuidzijde fraai
is te bewonderen. De oude kleurenfoto dateert van kort vóór
1950. |
| Het bouwvolume kenmerkt zich als een z.g.
langhuisboerderij, die gebruikelijk is voor het Rijnlandse type,
zoals deze voorkomt in Rijnland en Delfland. De rechthoekige
plattegrond bestaat uit een woon- en een werkgedeelte, die door
een brandmuur gescheiden worden van een in het verlengde gelegen
stal. De rangschikking van stal, werkkeuken, kelder en voorhuis
hangt samen met de bedrijfsvoering van het zuivelbedrijf. De
onderkelderde opkamer en het voorhuis bevinden zich aan de
voorzijde van het huis. De werkkeuken grenst, gescheiden door de
genoemde brandmuur, aan het stalgedeelte. De melk werd in de
werkkeuken verwerkt tot zuivelproducten. In het karnhuis, dat
buiten naast de werkkeuken is gelegen, dreef een rondlopend
paard de karnmolen aan, een onmisbaar hulpmiddel bij de
boterbereiding. In de kelderkamer, de voorruimte van de kelder
die aan de werkkeuken grenst, stond daarvoor de melk in tonnen
klaar om af te romen. De kazen, gevormd in houten kuipen onder
een kaaspers, werden gezouten in pekelbakken in de kelder.
Wanneer de substantie vast genoeg was, werden ze in het voorhuis
op stellingen gelegd om te rijpen. Om de kazen voor de handel af
te voeren had het voorhuis een buitendeur, die vanaf de
zestiende eeuw altijd in het midden van de voorgevel was
geplaatst.
Het woon- en werkgedeelte van de boerderij dateert uit het
midden van de zeventiende eeuw. Boven de vensters aan de
voorzijde bevinden zich korfbogen, die door het cementpleister,
dat in de periode 1860-'70 is aangebracht, niet meer zichtbaar
zijn. Ter hoogte van het linker venster bevond zich vroeger de
voorhuisdeur. Het cementpleister suggereert een gevelopbouw in
blokken natuursteen en moest de boerderij een enigszins 'deftig'
en verzorgd uiterlijk geven. Aan de zonnige zuidoostzijde werd
in het midden van de vorige eeuw een erker gebouwd. Het dubbele
raam in het rieten dak uit het derde kwart van die eeuw doet
enige afbreuk aan het historisch karakter van de boerderij. Het
pand als geheel wordt zeer goed onderhouden. De mooie tuin aan
de zuidzijde en het karnhuis versterken de belevingswaarde van
deze oude boerenwoning in Negenhuizen.
Literatuur:
- W.J. Berghuis, Een eerste bouwhistorisch verkenning van
boerderij 'Arckestein' te Schipluiden. 's-Gravenhage 2000.
|
| Meer informatie over de naamgeving van polders
en wegen is te vinden in het ‘Straatnamenboek
van de gemeente Schipluiden’ (de dorpen Schipluiden en Den
Hoorn en de buitengebieden). Tekst: Jacques Moerman. Oude foto:
Historische Vereniging Oud Schipluiden.
Foto huidige situatie 2010: Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie:
29 april 2010.
Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op
internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. |
|
