Twee gezichten van... Nr. 58: Het gemaal van de
Kerkpolder
In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks
twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is
verzorgd door Jacques Moerman van de Historische Vereniging
Oud-Schipluiden. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2007.
Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze
maand deel 58.
Op de oude afbeelding uit 1938 is de onderkant van de
Kerkpoldermolen te zien. In 1880 kwam op deze plaats een einde
aan de windbemaling en werd de molen grotendeels gesloopt. In
het aangrenzende gebouwtje was een stoomgemaal gevestigd. De
schoorsteen duidt hierop. In 1938 kwam een nieuw gemaal
tegenover de molenwerf gereed, dat ontworpen was door de
bouwkundige H. Paul. Het gemaal gebruikte aanvankelijk een
dieselmotor als krachtbron. In 1958 schakelde men over op
elektrische aandrijving.
De Kerkpoldermolen was de derde windwatermolen van Holland.
De komst van deze molen heeft te maken met Philips de Blote, die
in 1411 eigenaar van kasteel Keenenburg werd. Als dijkgraaf en
baljuw van Delfland en Schieland was hij op de hoogte van de
experimenten met een windwatermolen in de omgeving van Alkmaar.
Niet toevallig werd de eerste windwatermolen van Delfland nabij
de Keenenburg in Schipluiden gebouwd. Op 31 december 1413 kreeg
Philips de Blote van graaf Willem VI toestemming om deze
windmolen ook voor het malen van koren te gebruiken. Hierdoor
werd de Kerkpoldermolen de eerste korenmolen van Schipluiden.
Later verkregen de adellijke bewoners van Huis te Dorp het wind-
en maalrecht. Zij lieten vóór 1500 op een stuk buitenland aan
de andere zijde van het dorp (Korpershoek) een korenmolen
bouwen. Hier staat nog steeds een korenmolen. |
| De aanwezigheid van de Kerkpoldermolen heeft
ervoor gezorgd, dat het dorp Schipluiden gedurende vele eeuwen
niet kon uitbreiden in noordelijke richting. Dit had te maken
met het windrecht, de vrije toevoer van wind, in dit geval de
westenwind. Ten zuiden van de Kerkpoldermolen stond reeds voor
de komst van de molen een boerderij. Toen de eigenaar Rochus
Claesz. zijn boerderij in 1563 wilde uitbreiden, kwamen de
overige ingelanden van de Kerkpolder in opstand. De windtoevoer
van die zijde zou hierdoor ernstig belemmerd worden. Otto van
Egmond bemiddelde als hoogheemraad in deze kwestie. Hij regelde
persoonlijk de voorfinanciering van de boerderijverplaatsing.
Rochus Claesz. kreeg aan de andere zijde van de hof van
Keenenburg een nieuwe boerderij. Zijn kinderen noemden zich
later Hofhouck.
De Kerkpoldermolen overleefde de oorlogshandelingen in de
periode 1572-'74. In 1615 was er sprake van een oude vervallen
molen. Kort erna werd op deze locatie een nieuwe windwatermolen
gebouwd. Op 5 juni 1659 kreeg het polderbestuur van de
Kerkpolder toestemming om deze molen te laten 'reijsen'. Dit
betekende het verhogen van de molen om de windvang te
verbeteren. De aanwezigheid van de molen op de hoekpunt van de
Kerkpolder betekende dat de jaagpaarden hier niet konden
passeren. Zij moesten de rijweg langs de Gaag aan de overzijde
volgen. |
| De Kerkpoldermolen was vanwege haar centrale
ligging aangewezen als hoofdseinmolen van Delfland. Wanneer deze
molen het sein hees, dienden de andere seinmolens dit over te
nemen en moesten de overige molens direct het malen staken. Toen
een gemaal de Kerkpoldermolen in 1880 verving, werd er een hoge
houten seinmast opgericht, waarin een vlag of lantaarn kon
worden gehesen. In 1938 kwam er een nieuwe ijzeren seinmast (zie
oude foto), die omstreeks 1965 werd gesloopt. De gemalen waren
inmiddels aangesloten op het telefoonnet.
Op de hoekpunt waar de Kerkpoldermolen gestaan heeft, bevindt
zich nu een elektriciteitshuisje in de vorm van een kubus. Vlak
ervoor ligt de brug naar het sportcomplex van Schipluiden. De
laatste machinist van het gemaal van de Kerkpolder was Siem
Berkhout. Zijn woning bij het gemaal is een aantal jaren geleden
gesloopt.
Zie 'Voor de wind gaan. Molens in en om Schipluiden', een
syllabus bij de gelijknamige expositie in Museum Het
Tramstation. Openstelling op zaterdag en de eerste zondag van de
maand van 14.00-16.00 uur.
|
| Meer informatie over de naamgeving van polders
en wegen is te vinden in het ‘Straatnamenboek
van de gemeente Schipluiden’ (de dorpen Schipluiden en Den
Hoorn en de buitengebieden)) Tekst: Jacques Moerman. Oude
foto 1938:
Historische Vereniging Oud Schipluiden.
Foto huidige situatie 2007: Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie:
29 november 2007.
Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op
internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. |
|
