Twee gezichten van... Nr. 73: De Grote- of Oude Molen
in de Kralingerpolder te Maasland
In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks
twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is
verzorgd door Trudy Werner-Berkhout van de Historische Vereniging
Maasland. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2009.
Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze
maand deel 73.
De Grote- of Oude Molen ligt aan de Oostgaag 23 in de
Kralingerpolder. Al rond 1440 verzocht de Commandeur van de
Duitsche Orde van Maasland aan de graaf van Holland om in het
Maaslandse poldergebied molens te mogen bouwen. De polders
bleven in het grootste deel van het jaar zo nat, dat de kleine
sluisjes die er waren onvoldoende capaciteit hadden om de
weilanden droog te maken. Aan het verzoek werd tegemoet gekomen
door het toestaan van het oprichten van een aantal molens in het
poldergebied.
De ruim 600 ha grote Kralingerpolder was de grootste polder
van Maasland en werd daarom bemalen door twee dicht bij elkaar
staande watermolens, de Grote Molen en een iets noordwestelijker
staande Kleine Molen. Uit 1559 is een vonnis bewaard gebleven,
dat handelt over het repareren van de Kralingermolen. Op de
kaart van Delfland van Floris Balthasarz. uit 1611 zijn de twee
molens van de Kralingerpolder ingetekend. De Grote Molen werd in
1752 gebouwd, maar heeft dus een voorganger gehad. Aan de
zuidkant van de romp is een steen gemetseld met het opschrift: 'den
eersten steen gelijdt den 5 meij 1752'. |
| De molen was van het type grondzeiler. De molen
had een ronde vorm. Op de romp zat een draaibare kap; de wieken
reikten bijna tot de grond (diameter 28,40 meter). De molen functioneerde als
poldermolen. Het door de wind aangedreven scheprad (diameter
6,10 meter) bracht het water van polderniveau omhoog naar boezemniveau.
Hoewel de
twee molens aan dezelfde watergang stonden, bemaalden zij ieder
een eigen deel van de polder. In 1897 werd de Grote Molen door bliksem getroffen, maar kon
worden behouden. In 1903 werd het scheprad en de wateras van de
molen nog vernieuwd. De komst van de stoommachine in het midden
van de negentiende eeuw betekende het begin van het einde van
veel molens. Molens werden onttakeld en vervangen door of
omgebouwd tot een gemaal. Daarom is het bijzonder dat de Oude Molen in
1903 nog vernieuwd werd, er kwam een nieuw scheprad en
een wateras in hout. Maar in 1913 was het toch gedaan. Ook deze
molen werd onttakeld en later verdween de kap en een groot deel
van de romp. Vervolgens werd er in het restant van de Grote Molen een dieselmotor geplaatst die een centrifugaalpomp
aandreef. Deze pomp verving het scheprad. Het gemaal van de
Kralingerpolder werd dus ondergebracht in de molenromp van de
voormalige Grote Molen en slaat via een ongeveer 300 meter lange
voorboezem in de Oostgaag uit. De oude installatie is in 2001
volledig vervangen door een elektrisch gemaal. De molenromp is
nog steeds vanaf de Oostgaag te zien. De Kleine Molen raakte in
1936 defect en werd in 1938 volledig gesloopt. |
| Het bedienen van een molen vereist veel
vakkundigheid. De molenaar moet niet alleen verstand hebben van
de molen, maar ook van de weersgesteldheid. Het malen gaat
altijd door; in ieder jaargetijde. Kennis kon vroeger alleen
door ervaring worden verkregen. Vaak werd het molenaarsvak van
vader op zoon overgedragen en daardoor bediende vaak generaties
lang dezelfde familie één en dezelfde molen! De familie Korpershoek uit Maasland heeft een halve eeuw op deze
molen gewoond. Het molenaarsvak zat de familie in het bloed:
Kornelis Sijmonsz. (1788-1836?) was watermolenaar op de
Vlietmolen in de Broekpolder onder Maasland. Zijn zoon Symen
Kornelisz. Corpershoek (1784-1846) en zijn vrouw Jannetje
Huibrechtsdr. Poot (1796-1870) uit Schipluiden betrokken de
molen in de Kralingerpolder. In de tweede helft van de
negentiende eeuw volgde zoon Cornelis (1822-1891), gehuwd met
Trijntje Vermeer (1825-1917), zijn vader op de molen op. Een
vader op zoon opvolging van het vak!
Bronnen:
- Informatie van A. Dijkshoorn.
- Genealogie Korpershoek.
- Molendatabase: www.molendatabase.nl.
- G. Ottevanger, Molens, gemalen en andere waterstaatkundige
elementen in Midden-Delfland, Den Haag, 1985.
- O. Dorenbos, De Kleine Molen in de Kralingerpolder in
Maasland. In: Jaarboek 1992 van de Historische Vereniging
Maasland.
|
Tekst: Trudy Werner-Berkhout. Oude foto:
Historische Vereniging Maasland. Foto huidige situatie 2009:
Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie: 26 februari
2009.
Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op
internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. |
|
