Twee gezichten van... Nr. 61: De Schuilkerk van
Hodenpijl
In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks
twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is
verzorgd door Jacques Moerman van de Historische Vereniging
Oud-Schipluiden. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2008.
Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze
maand deel 61.
Op de afbeelding uit 1823 is achter het dubbele pand
de rooms-katholieke kerk van Hodenpijl te zien. Het gebouw stond
toen aan de oostzijde van de Gaag, op de plaats waar zich nu
enkele woningen bevinden. Rechts van de bebouwing is een stuk
van het weitje te zien, waar lange tijd de Jongveedag van
Schipluiden werd gehouden. De afgebeelde kerk is reeds het derde
gebouw dat op deze plaats voor de katholieke eredienst werd
gebruikt. In 1840 kregen de parochianen een nieuwe kerk
aan de andere zijde van de Gaag, het huidige ontmoetingscentrum 'Op
Hodenpijl'.
De eerste katholieke bijeenkomsten werden gehouden in een
schuur of stal bij de woning van Cornelis Claesz. Rondreizende
priesters lazen hier de mis, doopten en trouwden. Een kaart van
Johan van Beest uit 1634 vermeldt naast de schuur de naam
Maertgen Claesdr., huisvrouw van Dammas Cornelisz. Het land
waarop zij woonde, was een grafelijk leen. In 1638 had
Nicolaas van der Houve deze grond in bezit. Na zijn overlijden
ging het leen naar Jan Gabriëlsz. van der Houve. De familie Van
der Houve bezat een grote boerderij in de Duifpolder en is
katholiek gebleven. De voornaamheid van dit boerengeslacht
blijkt uit de grote grafzerk van Gabriël Dircksz. van der Houve
op het koor van de Dorpskerk van Schipluiden. De steen ligt
naast de grafzerk van de edelman Otto van Egmond. |
|
In 1657 woonde er in of bij de schuur- of schuilkerk van
Hodenpijl de jezuïetenpriester Johannes Verwey. De protestantse
overheid tolereerde de uitoefening van het katholieke geloof in
ruil voor jaarlijkse betalingen. In de schuurkerk van Hodenpijl
trouwden regelmatig ook bewoners uit Delft. Het beroemdste
huwelijk betreft de schilder Johannes
Vermeer met de katholieke Catharina Bolnes in 1653. |
| In 1680 werd er door Nicolaas van der
Houve een nieuwe, aparte schuilkerk op Hodenpijl gebouwd. In de
nacht van 14 op 15 februari 1690 brandde dit gebouw tot
de grond toe af. Een katholieke kroniekschrijver geeft er een
levendig verslag van. Eerst werden de angstig loeiende koeien in
veiligheid gebracht. De klokken van de hervormde kerk van
Schipluiden luidden. Zelfs de 'ketters' (protestanten) uit de
buurt hielpen mee met blussen. De insluiper is nooit gevonden.
Door de vrijgevigheid van de boeren werd onmiddellijk begonnen
met de bouw van een nieuwe kerkruimte. De toeziend
overheidsdienaar, Putman, adviseerde het dak niet meer af te
dekken met riet, maar met dakpannen. Hij voegde er een schenking
van f 120,- aan toe. De weldoener was de protestant Mr. Gerard
Putmans, baljuw en dijkgraaf van Delfland en eigenaar van de
buitenplaats Sion. Een jaar na de brand was de nieuwe schuilkerk
klaar, 'stukken mooier nog dan de vorige'. Uiterlijk mocht het
gebouw er niet uit zien als kerk.
Pas in de Franse periode (1795-1813)
kwam de volledige gelijkschakeling van godsdienst en mochten
katholieken hun gebedsruimtes voorzien van grote vensters en een
toren met klok. Dit gebeurde op Hodenpijl in 1822; kort
hierna werd de oude afbeelding gemaakt! In dezelfde tijd kwam
hier ook een kerkhof voor de eigen parochianen. De muur die aan
de noordzijde deze begraafplaats afsloot, staat er gedeeltelijk
nog.
|
|
| De pastoor woonde sinds 1722 reeds aan de
andere zijde van de Gaag in de z.g. 'Herdershof'. Dit pand was
oorspronkelijk een buiten van de familie Van der Dussen. De bouw
van de kerk aan de rijweg, halverwege Den Hoorn en Schipluiden,
volgde ruim een eeuw later. De keuze voor handhaving van de
rooms-katholieke kerk op Hodenpijl - en niet in Schipluiden -
hield verband met de streekfunctie van deze kerk. De plaats lag
erg centraal in het voedingsgebied, dat Groeneveld, Den Hoorn,
Noordhoorn, Abtswoude, Schipluiden en Zouteveen omvatte.
Het grote huis op de foto van de huidige situatie is
oorspronkelijk in gebruik geweest als Boerenleenbank. Deze bank
werd in 1903 op initiatief van kapelaan Rombouts gesticht
voor de agrarische bevolking van Den Hoorn en Schipluiden. Het
plan om op Hodenpijl een katholieke meisjesschool met zusterhuis
en jongensschool voor beide dorpen op te richten, heeft het niet
gehaald. |
| Meer informatie over de naamgeving van polders
en wegen is te vinden in het ‘Straatnamenboek
van de gemeente Schipluiden’ (de dorpen Schipluiden en Den
Hoorn en de buitengebieden). Tekst: Jacques Moerman. Oude foto:
particulier bezit.
Foto huidige situatie 2008: Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie:
28 februari 2008. Meer informatie:
Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op
internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. |
|
