Twee gezichten van... Nr. 91: Hoeve Johanna in Schipluiden

In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks twee afbeeldingen centraal. Bij uitzondering deze keer twee recente foto's. De tekst van deze aflevering is verzorgd door Jacques Moerman van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden met foto's van Henk Groenendaal en Frits van Ooststroom. De bouwhistorische gegevens zijn van F.W. van Ooststroom (2003). Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze maand deel 91. Zie ook: Keenenburg V fase 2.

De Johanna Hoeve in vroeger tijden. Foto collectie familie Van den Berg.

Deze keer twee recente foto's van een vergeten gemeentelijk monument in Schipluiden, namelijk Hoeve Johanna van de familie Simon van den Berg aan de Keenenburgweg 61 (de oude foto is later binnengekomen uit een album van de familie Van den Berg). De woning is in opdracht van zijn gelijknamige grootvader ontworpen door de bekende architect/aannemer Broos Bontenbal, die meer bijzondere panden in Schipluiden heeft gebouwd, zoals de bakkerij van Hoek, de boerderij van Moerman aan de Singel en de woning Klein Keen en Burg aan de Keenenburgweg. Het zijn allemaal gebouwen met een monumentale uitstraling. De aannemer was Henk Haring, de vader van Flip en Kees Haring, die ook het tramstation van Schipluiden heeft gebouwd. Het waren kundige ambachtslieden.

Rechterzijde met woonhuis en hooitas (rechts).

Ingenieus is de complexe plattegrond van de boerderij, namelijk de zigzagvorm om trek te voorkomen rond de boerderij. Het voorhuis, met naar het noorden uitgebouwde melkkelder, is vrij smal. In de voorgevel zitten twee benedenvensters en één bovenvenster. Het zadeldak, met windveer, heeft aan de achterzijde een schild dat lager doorloopt over de voormalige boenhoek (nu keuken). De gevels zijn opgetrokken uit grauwe Waalformaat bakstenen met metselwerkversieringen langs de dakrand en twee vlechtingen daarboven. De kelder bevat stroombakken, waarin vroeger de melk in koelders werd bewaard voor verwerking tot boter en Leidse kaas (komijnekaas). Een stuk naar achter en versprongen ligt de voormalige wagenschuur. Deze had grote inrijdeuren en er was tevens een paardenstal. Bij het dubbel bewoonbaar maken van de boerderij in de jaren vijftig van de vorige eeuw werd in de wagenschuur een woning met eigen voordeur gebouwd.

Nog een stuk verder naar achter en eveneens versprongen ligt de stal. In de kopgevel zitten lage gietijzeren stalramen. In het midden van de kopgevel was vroeger een bak met houten afdak uitgebouwd. Hierin werd de spoeling, een restproduct van de Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek, opgeslagen. De spoeling werd aangevoerd door schipper Leen de Wit. In de stal was plaats voor veertig koeien. Op het dak liggen zware muldenpannen. Aan de zuidzijde van de stal staat een grote houten hooitas, gemaakt van latwerk en aan één zijde open. Het zadeldak is gedekt met metalen golfplaten. Naast deze hooitas is een lage wagen- en gereedschapsschuur aangebouwd met een lessenaardak. Het boerderijterrein heeft aan de zuidzijde een moestuin en een kleine boomgaard met een kastanje. Rond het voorhuis staan onder andere enige eiken. Voor de boerderij ligt een schaduwrijke siertuin met diverse struiken, een taxus, kastanje en esdoorn.

Linker zijde met stal, voormalige wagenschuur en woonhuis (geheel rechts).

Het geheel wordt van het grasveld langs de Keenenburgweg gescheiden door een ligusterhaag. De inrijlaan bevindt zich aan de noordzijde van het boerderijterrein. De boerderij met de opgaande begroeiing vormt een beeldbepalend element langs de Keenenburgweg en de Wilgenlaan. De architectonische waarde is door de gecompliceerde hoofdvorm en door diverse architectonische details behoorlijk groot. De merkwaardige vorm van het pand is afwijkend van andere boerderijen in de streek. Vooral de situering van de wagenschuur tussen achterhuis en stal is opvallend. Een en ander kon waarschijnlijk ontstaan door het betrekken van architect Bontenbal, die veel kennis bezat van de landelijke bouwkunst en eigen creatieve oplossingen ontwierp. Boerderijen uit het begin van de twintigste eeuw zijn zeldzaam in de regio. De ensemblewaarde van het complex is groot, vooral gezien het vrijwel onverstoorde uiterlijk van de boerderij en het boerderijterrein.

De gemeente Midden-Delfland werpt zich in de Gebiedvisie en de Cittaslow-gedachte op voor het behoud en de versterking van het groen en het agrarisch karakter van haar grondgebied. Enkele weken geleden werd in De Schakel aangekondigd dat er een sloopvergunning is aangevraagd voor de beeldbepalende Hoeve Johanna. Wanneer de afbraak wordt goedgekeurd, zet de gemeente een twijfelachtige traditie voort, die in de jaren zestig begon met de sloop van de monumentale boerderij Arkesteijn. Na die tijd zijn nog zes grote en kleine boerderijen binnen de dorpskern ten behoeve van nieuwbouw afgebroken, waaronder die van Van Velzen (Brugstraat), Vermeulen en Vreugdenhil (Dorpsstraat), Van de Knaap en Moerman (Keenenburgweg). Gelukkig leven we nu in een andere tijd. De erkenning van de cultuurhistorische waarde van de landelijke bouwkunst is - ook in Midden-Delfland - sterk toegenomen!

Meer informatie over de naamgeving van polders en wegen is te vinden in het ‘Straatnamenboek van de gemeente Schipluiden’ (de dorpen Schipluiden en Den Hoorn en de buitengebieden).

Tekst: Jacques Moerman; bouwhistorische gegevens: F.W. van Ooststroom (2003). Foto's huidige situatie 2010: Henk Groenendaal en Frits van Ooststroom. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie: 27 augustus 2010.

Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/.