Twee gezichten van... Nr. 75: Het Zouteveense Meer
In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks
twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is
verzorgd door Jacques Moerman van de Historische Vereniging
Oud-Schipluiden. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2009.
Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze
maand deel 75.
Midden-Delfland telde tot de negentiende eeuw twee kleine
meren. Het Bommeer, dat in 1258 Boummare werd genoemd, is er nog
steeds. De Boonervliet loopt er doorheen. Het andere meer lag in
de Zouteveense Polder nabij de Slinksloot en de Zouteveenseweg;
het is in de loop van de negentiende eeuw verland. Beide meren
lagen in een resthoek van een verkavelingsblok. Het zuidelijke
deel van de Zouteveense Polder is vanuit Vlaardingen ontgonnen;
het noordelijke deel vanuit Schipluiden. De Zouteveense Meer
(altijd aangeduid met 'de' in plaats van 'het') ligt in een
driehoekige verkavelingstrook ten noorden van de Slinksloot,
tussen de Vlaardingse en de Schipluidense ontginning.
|
|
Het Zouteveense Meer even terug na flinke
regenval in de winter van 1980-´81
|
| Oorspronkelijk behoorde al het onontgonnen land
met de jacht- en visrechten aan de landsheer. Toen Zouteveen
(met De Lier) in 1282 werd losgemaakt van het grafelijke bezit,
verkreeg de ambachtsheer het eigendom van het stukje wildernis
aan de Slinksloot. Tot in de achttiende eeuw verpachtten de
heren en vrouwen van Zouteveen "die visscerye van de
Meer ende de meertuyntgens" (dat zijn de akkertjes met
rijshout rond het meer). Het tot nu toe oudst bekende
huurcontract dateert uit 1561. Joris Claesz. en Dirck Heyndricxz.,
twee bewoners van Zouteveen, pachtten de visserij toen samen van
Agatha van Alckemade, vrouwe van Opmeer en ambachtsvrouwe van De
Lier en Zouteveen. In 1588 blijkt het visrecht uitgebreid te
zijn tot en met de Slinksloot. Margaretha van Culemburch,
douarière van Mocheau en ambachtsvrouwe van De Lier en
Zouteveen, verpachtte in dat jaar de visrechten aan Borger
Pietersz. en Heijnrick Riddersz. De huurprijs was toen 20 gulden
per jaar. De jacht op eenden werd alleen aan Borger Pietersz.
verpacht. Samen kregen ze "de aenwassen" rond
het meer in gebruik. Ze moesten erop toezien dat hier geen
andere personen met bogen schoten of eieren zochten. In 1677
verpachtte Theophilus Swaerdecroon, de rentmeester van de
goederen van de heer Van Matenesse, de Zouteveense Meer met het
land, het rietveld, de elzenakkers en de visserij in het meer en
de toesloten aan Claes Jansz. van Rijt, bode van Zouteveen. Het
contract werd voor zeven jaar aangegaan. De pachter moest elk
jaar op de dag van de verpachting "een goede zoode visch"
bij de ambachtsheer bezorgen. Dit was een oud middeleeuws
gebruik. Van Rijt moest ervoor zorgen dat de rietvelden en de
elzenakkers goed onderhouden werden. In het huurcontract worden
als werkzaamheden genoemd: het baggeren, het inboeten van elzen,
het poten van rijshout en het verhogen van de grienden. In het
rechthuis van Zouteveen, dat nog altijd aan de Vlaardingsekade
staat, werd het grondwerk aan de laagste inschrijver gegund. Er
waren altijd wel landlieden die hiervoor belangstelling hadden,
omdat er in de wintermaanden weinig werk op de boerderij was. |
| Door het onderhoud bleef de Zouteveense Meer
eeuwen gehandhaafd. Toen de Franse tijd een einde maakte aan de
ambachtsheerlijkheden vervielen feitelijk ook de heerlijke
rechten. Het onderhoud werd verwaarloosd en het meer verlandde.
Door het kappen van het griendhout en de verbetering van de
waterhuishouding kon het ruim 4 ha grote gebied na 1850
grotendeels als weiland gebruikt worden. |
| Eigenaar was in 1858
Mr. Samuel Hartogh Heys, die vanwege dit bezit de toevoeging "van
Zouteveen" achter zijn naam mocht vermelden. Een
nakomeling van hem, Hendrik François Hartogh Heys van Zouteveen,
verkocht het land in 1938 aan veehouder Willem Doelman in
Vlaardinger-Ambacht. Door vererving is het nu in bezit van Wim
Moerman, die op het aangrenzende erf het agrarisch bedrijf
uitoefent.
In de afgelopen decennia keerde het meer van Zouteveen in
perioden van hevige regenval weer enige malen terug. Dit was
bijvoorbeeld het geval in september 1998 en in de winter van
1980-´81 (zie de oude foto). Op de plaats van de knotwilgen, in
de hoek van de Slinksloot en de Zouteveenseweg, heeft tot in de
negentiende eeuw een boerderij gestaan. Van deze woning is
momenteel vondstmateriaal te zien in de expositie "Van
de Zouteveense Brug tot de Zouteveense Tol", Museum
Het Tramstation te Schipluiden, open: woensdag en zaterdag van
14.00-16.00 uur.
De oude kaart rechts is van Jan Pietersz. Dou uit 1625.
Duidelijk aangegeven is de ligging van De Meer ten opzichte van
de Veenwegh (Zouteveenseweg) richting Schipluiden en de
Slinksloot. |
|
| Meer informatie over de naamgeving van polders
en wegen is te vinden in het ‘Straatnamenboek
van de gemeente Schipluiden’ (de dorpen Schipluiden en Den
Hoorn en de buitengebieden). Tekst: Jacques Moerman. Oude foto:
Historische Vereniging Oud Schipluiden.
Foto huidige situatie 2009: Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie:
30 april 2009.
Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op
internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. |
|
