Twee gezichten van... Nr. 80: Boerderij
Arendshoeve in Maasland
In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks
twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is
verzorgd door Trudy Werner-Berkhout van de Historische Vereniging
Maasland. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2009.
Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze
maand deel 80.
In het jaar 2000 werd de boerderij, genaamd Arendshoeve, aan
de Commandeurskade 46 aangewezen tot Rijksmonument. De boerderij
is jarenlang familiebezit geweest van de familie Van der Lely.
De hoeve ligt vlakbij de Maaslandse Dam in de Commandeurspolder
en heeft een oude geschiedenis. Op een kaart uit 1570 van Jan
Jansz. Potter, gezworen landmeter van Delfland, is reeds op deze
plaats een boerderij ingetekend. Het boerenbedrijf was toen in
handen van een boer, genaamd Dirck Heijn. Op de kaart zien we
een eenvoudige boerderij met hooiberg getekend.
In 1754 was de boerderij in bezit van Cornelis Hendrikszn.
Hogendam, geboren in de Zuidbuurt. Na zijn overlijden namen de
zoons Hendrik en Abraham de boerderij over. Beide broers bleven
ongetrouwd. Op 5 februari 1813 kwam de boerderij te koop op een
publieke veiling, die gehouden werd in herberg/café de Pynas
aan de 's-Herenstraat in Maasland. |
|
De koper was de 41-jarige Dirk van der Lely. Als hoogste bieder
betaalde hij 10.921 francs (het was immers nog de Franse Tijd)
ofwel f 5.200,--. Dirk ging niet zelf op de boerderij wonen,
maar verpachtte deze onder andere aan de familie De Waal. Dirk
van der Lely, molenaar van beroep, was een vermogend man
geworden. Door hard te werken en een drietal erfenissen
afkomstig uit de familie had hij voldoende geld verworven om het
zware molenaarsvak te verlaten en de graanhandel in te gaan.
Door zijn grote vermogen kon hij tevens de financier voor
diverse mensen en instellingen worden, hij fungeerde als een
soort bank van lening.
In de koopakte van 1813 wordt de boerderij omschreven als; 'Huisingen, stallingen, schuren, bargen, boomgaard en geboomte,
omheind en betimmerd met twee partijen weij - en hooiland vanuit
het Gaagwater oostwaarts tot de Middelwatering groot 17 ha. En
daarnaast een partij uit de Gaag oostwaarts tot het land van
Wed. Willem Moerman groot 4 ha.'
In 1846 erfde zijn dochter Maartje Noordam -van der Lely de
boerderij. De woning kreeg toen de naam 'Arendshoeve' . De naam
is afkomstig van Arend Noordam, de man van Maartje van der Lely.
Arend Noordam, afkomstig uit een arbeidersgezin in Rozenburg,
wist door zijn lucratieve handel in onroerend goed veel geld te
verdienen en kon daardoor de rijke weduwe Maartje huwen. Hij
werd een invloedrijk man en in 1850 tot burgemeester van
Maasland benoemd.
Ondertussen bleef de Arendshoeve verhuurd tot 1 mei 1853.
Vanaf die datum (de maand mei was bij de boeren de eerste
huurmaand ofwel eindigt een huurcontact) begon Arend Jacobszn.
van der Lely, die met de dochter uit het eerste huwelijk van
Noordam getrouwd was, met boeren op de Arendshoeve. Hij leende f
5000,-- om levende have en gereedschappen te kunnen kopen. Hij
was de eerste Van der Lely die zelf dit bedrijf ging runnen met
zo'n 25 koeien en 27 ha. land. Het land lag nogal verspreid: 16
ha. achter de woning, bij de molen 'De Drie Lelies' lag 3 ha.,
bij Bommeer 1 ha. vlietland, in Foppenpolder 5 ha. en in de
Sluispolder 2 ha. Het ging hem goed, het waren economisch zeer
goede jaren voor de boeren. De prijzen van de kaas en boter
waren hoog. Ook door erfenissen van zijn vader Jacob van der Lely en schoonvader, de oud- burgemeester Arend Noordam,
ontstond een mooi familiekapitaal, waaronder veel onroerend
goed. In 1869 vertegenwoordigde de Arendshoeve met 16 ha . land
een waarde van f 16.000,-- .
In 1880 werd de boerderij verbouwd toen zoon Arend het
boerenbedrijf overnam.
De boerderij bleef tot 1968 in handen van de familie Van der
Lely en is dus ruim 150 jaar familiebezit geweest! Bij gebrek
aan een opvolger moest het bedrijf verkocht worden.
|
|
De woning was in de loop der jaren nauwelijks veranderd. Het
was een typische negentiende-eeuwse Midden-Delflandse boerderij
met een losse waterbak (pet), een fornuis, een rookschoorsteen,
tussen de voor- en achterkamer twee bedsteden. De opkamer lag
boven de koelkelder en een grote onbetimmerde zolder. Rond 1850
was een dwarsstuk op de koestal aangebouwd voor paarden, de
stier en de kalveren. Hierdoor werd het erf als een carré
omsloten. Kortom een mooie bouwmanswoning. Ook na de verkoop in
1968 is het niet tot een drastische verbouwing gekomen.
In het jaar 2000 werd de boerderij Rijksmonument, juist
vanwege deze typische kenmerken die zo goed bewaard zijn
gebleven. Helaas heeft het pand zijn oorspronkelijke functie
moeten verliezen. De toenmalige eigenaar boer G. van Woerden
wilde modernisering van het huis en stallen en werd door
toekenning van de monumentale waarde genoodzaakt zijn bedrijf op
een naburige boerderij voort te zetten. De huidige bewoner W.
van der Burgh heeft het pand mooi gerestaureerd. Bijkomstig
voordeel is dat het negentiende-eeuwse gebouwencomplex van de
familie Van der Lely aan de Commandeurskade behouden is: de
Arendshoeve, de Lelyhoff (het renteniershuis) uit 1880 en de
Bij-Arendshoeve.
Literatuur:
- Comende van den Dorpe van Maeslant. De geschiedenis van de
familie Van der Lely, door A.J. Noordam. Rijswijk, 1997.
- Dorp in rust en onrust. Maasland 1851-1895, door T. van
der Kooij. Kampen, 1980.
- Diverse krantenartikelen uit het jaar 1998/2000.
|
Tekst: Trudy Werner-Berkhout. Oude foto:
Historische Vereniging Maasland 1973.
Foto huidige situatie 2009: Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie:
24 september 2009.
Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op
internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. |
|
